دلیل کاهش سهمیه بنزین از مهر 1403 چه بود؟| عواقب محدودیت بنزین زدن برای رانندگان

سهمیه بنزین خودروهای شخصی از سال 1398 تاکنون 60 لیتر بوده است. در 5 سال اخیر بارها شایعاتی در خصوص افزایش یا کاهش سهمیه بنزین مطرح شده اما هیچ کدام آنها واقعیت نداشته است. با این وجود سهمیه بنزین آزاد خودروهای شخصی در سال گذشته با کاهش مواجه شد.

محدودیت بنزین‌زدن در هر بار مراجعه به جایگاه سوخت اولین اقدام دولت مسعود پزشکیان در حوزه معضل بنزین محسوب می‌شود و اگرچه آن‌قدر‌ها تبعات ندارد، اما کارشناسان و مردم را در بهت و حیرت فروبرده است.

قیمت بنزین مدت‌هاست ثابت مانده و کسی جرات ندارد سمتش برود. مسعود پزشکیان در رقابت‌های انتخاباتی قول داد بدون اطلاع افکار عمومی درباره قیمت بنزین دست به اقدام جدی نزند. دو ماه و هشت روز بعد، به شکل ناگهانی و درحالی‌که سقف سوخت‌گیری ۶۰ لیتر در هر نوبت مراجعه به پمپ‌بنزین بود، اعلام شد ازاین‌پس صاحبان کارت سوخت خودرو‌های شخصی نهایتاً می‌توانند ۵۰ لیتر بنزین بزنند. کاهش ۱۰ لیتری سقف سوخت‌گیری در هر مرتبه مراجعه به جایگاه، برای مردم عادی دردسر درست نمی‌کند، چون باک بنزین انواع خودرو، چه ایرانی، چه چینی مونتاژی و چه وارداتی عموماً ۳۰، ۴۰ یا ۵۰ لیتر گنجایش دارد. آمار‌ها هم می‌گویند افراد تنها در ۲۰ درصد مراجعات بیش از ۶۰ لیتر بنزین می‌زده‌اند. دقیقاً به همین دلیل محدودیت بنزین‌زدن و کاهش ۱۰ لیتری سقف سوخت‌گیری در هر نوبت مراجعه به جایگاه ابهامات زیادی را رقم زده و کار به جایی رسیده که مردم از خودشان می‌پرسند آیا پشت پرده اتفاقی تازه در جریان است؟ 

قیمت بنزین با محاسبات دولت کم است. اواخر زمستان ۱۴۰۲، توان تولید بنزین کشور به روزی ۱۱۴ میلیون لیتر محدود می‌شد و از آن طرف به طور متوسط شاهد مصرف ۱۱۳ میلیون لیتر در روز بودیم. دولت وقت وعده افزایش دو میلیون لیتری تولید بنزین در اردیبهشت سال ۱۴۰۳ را داد و به وعده‌اش عمل کرد، اما این راهکار هم کارگشا نبود، چون میزان مصرف شتاب بیشتری داشت.

میزان مصرف بنزین در اردیبهشت به ۱۱۸ میلیون لیتر در روز رسید و محاسبه‌ها نشان می‌دهد از اول شهریور تا الان، متوسط مصرف روزانه بنزین رکورد ۱۳۲ میلیون لیتر را شکسته است. 

ناترازی بنزین جز واردات چاره دیگری نداشت. دولت که به‌خاطر تحریم‌ها و محدودیت فروش نفت دست‌بسته است، حالا مجبور شده روزی ۱۶ تا ۱۸ میلیون لیتر بنزین وارد کند و در سال بین چهار تا شش میلیارد دلار پول بپردازد. 

قیمت بنزین با این تفاسیر باید گران شود؛ چون از نظر منطقی دولت قادر نیست تنها برای جبران ناترازی بنزین آن را به قیمت لیتری ۴۰ هزار تومان وارد کند و فقط هزار و ۵۰۰ تومان یا سه هزار تومان بفروشد.

پیامد‌های محدودیت بنزین برای رانندگان

محدودیت بنزین‌زدن در جایگاه سوخت یا به قول خود دولتی‌ها، تعیین سقف ۵۰ لیتری برای هر نوبت مراجعه به جایگاه، اولین قدم مسعود پزشکیان و دولتش در موضوعی به‌شدت مناقشه‌برانگیز است، اما چه هدفی را دنبال می‌کند و چرا چنین تصمیمی گرفته‌اند؟

سهمیه بنزین خودرو‌های شخصی، آخرین بار بهمن ۱۴۰۲ تغییر کرده بود. در آن زمان هر کارت سوخت ماهی ۶۰ لیتر بنزین هزار و ۵۰۰ تومانی و ۱۵۰ لیتر بنزین سه هزار تومانی سهمیه دریافت می‌کرد که با تصمیم دولت میزان سهمیه بنزین آزاد به ۱۰۰ لیتر کاهش پیدا کرد.

کاهش سهمیه بنزین آزاد در بهمن ۱۴۰۲، با تاکید روی مسئله قاچاق در مرز‌ها قابل توجیه بود. بعضی مقامات ادعا دارند قاچاق سوخت با کمک ۱۰ تانکر ۳۰ هزار لیتری به میزان روزانه ۱۲ میلیون لیتر انجام می‌گیرد، اما بنا به دلایلی نمی‌شود این ادعا را درست دانست، چون در حالت عادی چنین کاری به ۴۰ بار مرتبه رفت‌وبرگشت نیاز دارد. حتی اگر اصل موضوع را بپذیریم آیا به نظر شما قاچاقچی‌های ساده این عهده این کار برمی‌آیند؟

کاهش سهمیه بنزین در مهرماه ۱۴۰۳، برخلاف بهمن پارسال، بنزین هزار و ۵۰۰ تومانی را نشانه رفته است. مسئولان می‌گویند سعی کرده اند برای کمتر کسی دردسر درست کنند. حتی آماری ارائه داده‌اند که می‌گوید افراد فقط در ۲۰ درصد مراجعات به جایگاه، ۶۰ لیتر بنزین در باک ماشین می‌ریزند.

سقف سوخت‌گیری قبلاً بابت هر نوبت مراجعه به جایگاه ۶۰ لیتر بود که حالا این میزان به ۵۰ لیتر رسیده است. این یعنی اگر با ماشین خود به پمپ بنزین بروید در هر نوبت اجازه دارید ۵۰ لیتر بنزین داخل باک آن جا بدهید. هر خودرو دو بار در روز مجاز به استفاده از کارت سوخت است و سقف سوخت‌گیری با کارت شخصی خودرو از حالا به بعد می‌شود ۱۰۰ لیتر در روز. 

باک خودرو سواری به طور استاندارد ۴۰ تا ۶۰ لیتر ظرفیت دارد. تیبا و کوئیک روی کاغذ ۴۱ لیتر گنجایش بنزین دارند، اما معمولا بیش از ۳۰ لیتر بنزین نمی‌توانید در آن ریخت. ظرفیت اسمی باک تندر و ساندرو ۵۰ لیتر عنوان شده است. برلیاس با ۵۵ لیتر و تارا، رانا، پژو ۲۰۶ و پژو ۲۰۷ همگی باکی با ظرفیت اسمی حدود ۵۰ لیتر دارند که معمولا در عمل بین ۴۰ تا ۴۲ لیتر بنزین می‌توان در جایگاه داخلش ریخت.

محدودیت بنزین‌زدن تا سقف ۵۰ لیتر یقه صاحبان خودرو سمند را می‌گیرد به اضافه کسانی که پژو ۴۰۵ یا پارس دارند. ظرفیت باک هر سه خودرو به شکل اسمی ۷۰ لیتر است و اگر ظرفیت واقعی را حدود ۶۰ لیتر فرض کنیم، اسمشان در لیست سیاه قرار می‌گیرد.

ظرفیت اسمی باک زانتیا ۶۵ لیتر عنوان شده و در باک بنزین مگان، دنا و هایما ۶۰ لیتر سوخت می‌توان جا داد. این خودرو‌ها حالا در اولین مراجعه به پمپ بنزین نمی‌توانند از سهمیه ۶۰ لیتری خود در یک نوبت استفاده کنند.

اهداف پنهان پشت محدودیت بنزین چیست؟

محدودیت بنزین‌زدن تا سقف ۵۰ لیتر در هر نوبت مراجعه به جایگاه، می‌تواند کلافه‌کننده باشد. تعداد خودرو‌هایی که از این پس نمی‌توانند از سهمیه ۶۰ لیتری بنزین ماهیانه خود به طور کامل استفاده کنند برخلاف آنچه به نظر می‌رسد زیاد است. 

سهمیه بنزین دولتی و آزاد روی‌هم‌رفته در سه نوبت سوخت‌گیری به پایان می‌رسد. محاسبه قیمت بنزین توسط رانندگان و متصدیان جایگاه در شرایطی که پس از هک سامانه سوخت هنوز اتصال دستگاه نازل با کارت‌خوان‌ها برقرار نشده باید به شکل ذهنی انجام شود. 

مدت‌زمان سوخت‌گیری در جایگاه‌ها به‌خاطر خرده‌کاری‌ها افزایش پیدا می‌کند و...، اما محدودیت بنزین‌زدن تا سقف ۵۰ لیتر اصلا دنبال چه هدفی است؟ مبارزه با قاچاق سوخت را باید از بین گزینه‌ها حذف کنیم، چون از اول حساب مناطق مرزی را جدا کردند. جواب صحیم نمی‌تواند کاهش مصرف سوخت باشد، چون به هم ربطی ندارند. چون تغییری در سهمیه بنزین ماهیانه رخ نداده امکان دارد ذهن‌ها به سمت دیگری برود؟

دست‌کاری مداوم سهمیه‌ها و محدودیت بنزین‌زدن در جایگاه سوخت ممکن است باهدف ارسال پیامی خاص انجام شود. شاید قصد دارند مردم را به استفاده از سهمیه بنزین آزاد موجود در کارت سوخت عادت دهند. حتی می‌توان برداشتی بدبینانه داشت؛ اگر دست روی نقطه حساس مسئله بنزین گذاشته باشند تا مشتریان جایگاه سوخت را به طور سیستماتیک گیج کنند، هدف آخرشان چه خواهد بود؟