چگونه بفهمیم یارانه نقدی آبان ماه قطع نشده است؟| تعیین مبلغ یارانه در سال آینده

یارانه نقدی در سال های اخیر دستخوش تغییر شده و از 45 هزار تومان دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به 300 و 400 هزار تومان در زمان حاضر رسیده است. یارانه نقدی برای دهک های مختلف جامعه متفاوت است و زمان واریز آن 25 و 30ام هر ماه است. در ماه های اخیر همراه با یارانه نقدی یک یارانه مضاعف که مخصوص خرید کالا است نیز برای مشمولان واریز می شود.

یارانه نقدی که نخستین مرحله واریز آن در آذر ۱۳۸۹ آغاز شد و در طی ۱۴ سال اخیر ادامه یافته، به یک دغدغه برای دولت‌ها تبدیل شده است. دولت‌های مختلف با طرح‌ها و ایده‌های متفاوت تلاش کرده‌اند تا این یارانه را به اجرا درآورند. گاهی اوقات، دولت‌ها برای ایجاد عدالت در واریز یارانه‌ها و رفع ناترازی بودجه هدفمندی، تغییراتی در مبلغ یارانه و فهرست افراد مشمول دریافت آن اعمال کرده‌اند. با این حال، هنوز نه مشکل ناترازی حل شده و نه می‌توان به طور قطع گفت که عدالت در واریز یارانه‌ها به طور کامل رعایت می‌شود.

۲۴ شهریور ۱۴۰۳ دیوان محاسبات اعلام کرد که یافته‌های این نهاد نظارتی نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲، حدود ۸۱ میلیون ایرانی یارانه دریافت کرده‌اند؛ همچنین ۱۶۰ هزار و ۲۰ نفر از فهرست یارانه‌ بگیران حذف شدند و تعداد ۲۲۲۸۵۲۷ نفر توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان متقاضیان جدید، مشمول دریافت یارانه شده‌اند.

بر اساس آخرین محاسبات مرکز آمار ایران، جمعیت کشور در اول آبان‌ماه سال ۱۴۰۳ حدود ۸۵ میلیون و ۹۶۱ هزار نفر برآورد می‌شود و مقایسه آمار جمعیت ایران و آمار مشمولان دریافت یارانه نقدی نشان می‌دهد که تنها حدود ۵ تا ۶ میلیون ایرانی یارانه نمی‌گیرند. از این تعداد ممکن است برخی از سوی دولت به‌عنوان افراد پردرآمد که نیازی به دریافت یارانه ندارند شناخته شده باشند و سایر افراد در فهرست کسانی قرار بگیرند که پرونده یارانه‌ آنها به هر دلیلی تکمیل نباشد و یا مشکلات شناسنامه‌ای و هویتی داشته باشند. 

طبق لایحه بودجه ۱۴۰۳، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها موظف شده است با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نسبت به حذف یارانه‌ خانوارهای غیر مشمول حمایت دولت اقدام کند. منظور از خانوارهای غیر مشمول حمایت دولت در واقع همان خانوارهای پردرآمد است. 

در همین راستا به تازگی وزیر تعاون،‌کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگویی خبر داده که برای حذف افراد پردرآمد از یارانه‌های نقدی یک آئین‌نامه در هفته قبل در دولت مطرح و بررسی شد و به تصویب رسید که هفته آینده ابلاغ می‌شود.

با توجه به سخنان احمد میدری احتمالاً فهرست افراد مشمول دریافت یارانه در ماه آبان دچار تغییر می‌شود و برخی افراد که تاکنون به طور متناوب یارانه نقدی دریافت کرده‌اند از فهرست مشمولان دریافت یارانه خارج خواهند شد.

با توجه به اینکه دولت فرمول و معیار مشخصی را برای شناسایی و تفکیک افراد پردرآمد از افراد با درآمد متوسط و افراد کم درآمد معین نکرده، به طور دقیق یا حتی تقریبی نمی‌توان پیش‌بینی کرد که یارانه چند هزار یا چند میلیون ایرانی در خطر حذف قرار گرفته و برای مشخص شدن این موضوع احتمالاً باید تا زمان واریز یارانه‌ها صبر کرد تا یارانه بگیران نتیجه تغییرات جدید را با دریافت یا عدم دریافت یارانه نقدی مشاهده کنند.

از سال‌ها قبل بسیاری از مشمولان دریافت یارانه و کارشناسان این پیشنهاد را مطرح کرده‌اند که یارانه افراد پردرآمد حذف و اعتبار آن به دهک‌های پایین جامعه اختصاص داده شود، اما آیا چنین کاری امکان‌پذیر است؟

در حال حاضر از میان ۸۱ ایرانی یارانه بگیر هر نفر ماهانه به صورت متوسط ۳۲۴ هزار تومان یارانه دریافت می‌کند و این مبلغ در طول یک سال ۳ میلیون و ۸۸۸ هزار تومان برای هر نفر است. مجموع کل یارانه نقدی پرداختی به دهک‌های مختلف یارانه بگیر، ۳۱۵ هزار میلیارد تومان است.

اگر دولت بخواهد یارانه ۱۰ میلیون از کل جمعیت یارانه بگیران را قطع کند و مبلغ آن را بین سایر دهک‌ها تقسیم کند، یارانه افراد مشمول دریافت یارانه به صورت ماهانه ۵۰ هزار تومان افزایش می‌یابد و اگر یارانه ۲۰ میلیون نفر قطع شود، متوسط افزایش یارانه نقدی افراد مشمول حدود ۱۰۰ هزار تومان خواهد بود.

با این وجود انجام چنین کاری در شرایط حاضر چندان امکان‌پذیر نیست زیرا بحث ناترازی سنگین بودجه هدفمندی یارانه‌ها مطرح است. نتایج بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که بودجه هدفمندی یارانه‌ها در سال گذشته با ناترازی سنگین ۱۲۳ هزار میلیارد تومانی روبه‌رو بوده و این موضوع هم بر بودجه دولت و هم بر بودجه شرکت‌های دولتی اثر منفی گذاشته است. بنابراین در چنین شرایطی پیش‌بینی می‌شود که دولت با حذف یارانه افراد پردرآمد بخواهد مقداری از ناترازی بودجه هدفمندی یارانه‌ها را جبران کند و در حال حاضر تصمیمی برای اختصاص یارانه افراد پردرآمد به افراد کم درآمد نداشته باشد؛ همچنان که در روزهای اخیر اعلام شده مبلغ یارانه نقدی در بودجه سال ۱۴۰۴ تغییر نمی‌کند و مبلغ یارانه در سال آینده برای سه دهک اول ۴۰۰ هزار تومان و برای دهک‌های چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان خواهد بود.